علل، علت و درمان درد استخوان و ماهیچه ساق پا

ساق پا از دو ماهیچه‌ی دوقلو (گاستروکنمیوس) و نعلی (سولئوس) تشکیل شده است. این عضلات در تاندون آشیل که به پاشنه پا چسبیده به هم می‌پیوندند.

درد ساق پا معمولا در ارتباط با ورزش کردن ایجاد می شود. واژه ی درد ساق پا یا شین اسپلینت به درد موجود در طول لبه ی داخلی استخوان ساق پا (درشت نی) اشاره دارد.

درد ساق پا معمولا به دنبال فعالیت های بدنی ایجاد می شود و اغلب با دویدن همراه است. هر فعالیت شدید ورزشی می تواند باعث بروز درد عضلات ساق پا شود مخصوصا هنگامی که شما به تازگی یک برنامه ی تناسب اندام را آغاز کرده اید.

با به کارگیری اقدامات ساده می تواند درد استخوان ساق پا را بهبود بخشید. استراحت، کمپرس یخ و کشش، اغلب مفید هستند. مراقب باشید که در هنگام ورزش، بیش از حد از اندامتان کار نکشید تا از بروز دوباره ی این مشکل جلوگیری کنید.

درد ساق پا (سندرم استرس استخوان درشت نی)، التهاب عضلات، تاندون ها و بافت های استخوانی اطراف استخوان درشت نی می باشد. درد، معمولا در امتداد مرز درونی استخوان درشت نی، جایی که عضلات به استخوان می چسبند، ایجاد می شود.

علائمی که در این مورد ممکن است نشان از وخامت بیشتر وضعیت داشته باشند عبارتند از:
* ورم
* سردی غیر معمول یا رنگ‌پریدگی ساق
* سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی در قسمت ساق
* ضعف پا
* تجمع بیش از حد مایعات در بافت‌های بدن
* قرمزی، داغی و التهاب ساق پا

اگر علاوه بر درد ساق پا، هر یک از این علائم را دارید، باید حتما برای درمان‌ به پزشک مراجعه کنید. درد ساق پا می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. با اینکه بیشتر موارد درد ساق پا با درمان‌های خانگی قابل رفع هستند، اما علل دیگری نیز وجود دارند که نیاز به مراقبت‌های پزشکی دارند. برخی از علل عمده درد ساق پا شامل موارد زیر هستند که با هم مرور می‌کنیم.
 

استخوان، مفاصل و عضلات

گرفتگی عضلات

گرفتگی عضلات، انقباض موقتی و ناگهانی است که می‌تواند هنگام خواب شبانه یا در میانه‌روز بروز پیدا کند. به این درد ناگهانی و شدید ساق پا «اسب چارلی» نیز گفته می‌شود. هنگامی که گرفتگی عضله آغاز می‌شود، می‌تواند به سرعت وخیم‌تر شود.

گرفتگی عضله عموما به دلیل خستگی یا کم‌آبی بافت‌های عضلانی به‌وجود می‌آید. به این جهت، به کسانی که مستعد گرفتگی عضلات هستند، توصیه می‌شود، به مقدار کافی آب بنوشند. ممکن است حرکات کششی یا ماساژ ناحیه‌ای که گرفتگی در آن رخ داده، به کاسته شدن از درد کمک کند.

شین اسپلینت

این درد درست جلوی ساق پا حس می‌شود. در این عارضه، ماهیچه‌ها و بافت‌هایی که در لبه‌ی استخوان تیبیا یا شین قرار دارند متورم می‌شوند و فرد در هنگام راه رفتن، دویدن یا پرش دچار درد می‌شود.

فعالیت‌های جسمی مکرر روی سطوح سفت می‌تواند باعث بروز شین اسپلینت (Shin splint) شود. همینطور احتمال بروز این عارضه در کسانی که کف پای صاف یا پاهایی دارای انحراف به بیرون دارند بیش از سایرین است. برای بهبود علایم درد ساق پا توصیه می‌شود که فرد استراحت کند. کمپرس یخ نیز می‌تواند از درد بکاهد.

در صورت صلاح‌دید پزشک می‌توان از داروهای ضد التهابی مانند آسپرین (Aspirin)، ایبوپروفن (Ibuprofen) و ناپروکسن (Naproxen) استفاده کرد.

تاندونیت آشیل یا التهاب تاندون آشیل

یکی از اولین علائم هشداردهنده‌ی التهاب تاندون آشیل، درد در ماهیچه ساق، در نزدیکی پشت پاشنه پا است. این جراحت که بسیار شایع است، باعث می‌شود تاندون متورم، کشیده و پاره شود. التهاب تاندون آشیل، می‌تواند در اثر فعالیت‌های بیش از حد ساق پا یا بالا رفتن از پله به وجود بیاید. این آسیب‌دیدگی ممکن است طولانی مدت باشد.

کمپرس یخ می‌تواند تا حدی درد را تسکین دهد. همین‌طور می‌توان به توصیه پزشک از داروهای ضد التهاب نیز بهره برد. اما توصیه می‌شود، فرد حتی‌الامکان از انجام فعالیت‌هایی که ممکن است موجب بروز درد شود پرهیز کند. در همین حال، بهتر است در هنگام افول درد، حرکات کششی انجام دهید.

اگر درد شدید باشد، احتمال پارگی تاندون آشیل وجود دارد. یکی دیگر از علایم پارگی تاندون، مشکل در پایین بردن انگشتان پا است. در این مورد، پزشک معالج ممکن است از داروهای تزریقی در ناحیه ملتهب استفاده کند. در همین حال، ممکن است برای ترمیم جراحت نیاز به عمل جراحی باشد.
 

کشیدگی رباط یا شکستگی استخوان

در این جراحت احتمال دارد که مچ پا پیچ خورده یا اینکه رباط دچار کشیدگی خفیفی شده باشد. توصیه می‌شود از روش درمانی RICE (استراحت، یخ، بانداژ-فشردن، و بالا نگه داشتن عضله) استفاده کنید.

برای کشیدگی رباط یا شکستگی شدیدتر استخوان، به ناحیه‌ی آسیب دیده یخ بمالید و در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید. احتمال دارد که به آتل و گچ احتیاج داشته باشید. این جراحت احتمالا به فیزیوتراپی نیز احتیاج دارد و دوره‌ی بهبودی آن هم نسبتا طولانی است.

سیاهرگ‌ها و لخته‌ها

لخته شدن خون

وقتی خون در سیاهرگ‌ها غلیظ شود و به هم بچسبد، می‌تواند به لخته بدل شود. لخته‌ای که در رگ‌های عمیق بروز پیدا می‌کند را ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) می‌گویند.

بیشتر لخته‌های سیاهرگی عمیق در قسمت تحتانی پا به وجود می‌آیند. اگر فرد برای مدت طولانی فعالیت نداشته باشد، مانند نشستن طولانی مدت در هواپیما یا ماشین،‌ احتمال وقوع لختگی در او بیشتر است.

افرادی که اضافه وزن دارند یا دخانیات مصرف می‌کنند و یا اینکه داروهای خاصی مصرف می‌کنند نیز در معرض خطر لخته‌شدن خون هستند.

همین‌طور این احتمال وجود دارد که لخته‌ای وارد جریان خون شود و به شریان‌های ریوی برسد. در چنین صورت موجب انسداد جریان خون می‌شود. این بیماری که بسیار خطرناک است،‌ آمبولی ریه (Pulmonary embolism) نام دارد. توصیه می‌شود در صورتی که حس می‌کنید دچار لخته شدن خون شده‌اید، سریعا به پزشک مراجعه کنید. چرا که یک وضعیت اورژانسی است و نیاز به اقدامات و درمان سریع دارد.

جهت جلوگیری از ایجاد لخته می توان از برخی داروها، جوراب واریس یا ساپورت و کاهش وزن کمک گرفت.
 

واریس سیاهرگ‌ها

احتمالا شناخت بهتری نسبت به این عارضه دارید. واریس سیاهرگ‌ها (Varicose veins) به صورت رگ‌های گشاد و پیچ‌در‌‌پیچ به رنگ آبی تیره یا بنفش در ساق پا قابل مشاهده است. همین عروق به خصوص موقع ایستادن درد زیادی پدید می‌آورند.

اگر دچار مشکل واریس سیاهرگ‌ها هستید، سعی کنید، در طول روز به تناوب بین ایستادن و نشستن جابه‌جا شوید. در صورتی که در رگ‌های واریسی درد زیادی دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
 

بیماری سرخرگ محیطی تحتانی اندام تحتانی

این عارضه می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که شریان‌های پا دچار آسیب‌دیدگی یا سفتی شوند. هنگامی که شریان‌ها تنگ یا مسدود می‌شوند،‌خون کافی به پاها نمی‌رسد. همین نرسیدن خون کافی به ماهیچه‌ها موجب می‌شود فرد در هنگام راه رفتن، بالا رفتن از پله‌ها یا انجام سایر فعالیت‌های ورزشی احساس گرفتگی و درد کند.

استراحت مطلق می‌تواند به کاهش درد کمک کند، اما اگر انسداد شریان‌ها شدید باشد، با استراحت از درد کاسته نمی‌شود. همچنین، احتمال دارد که جراحت به‌خوبی بهبود پیدا نکند. کسانی که به دیابت مبتلا هستند، فشار خون و کلسترول بالایی دارند، دخانیات مصرف می‌کنند یا چاق هستند به احتمال زیاد به بیماری سرخرگ محیطی تحتانی اندام تحتانی دچار می‌شوند.

توصیه می‌شود تغییراتی را در سبک زندگی خود به‌وجود بیاورید:

* اگر سیگاری هستید بهتر است به فکر ترک آن باشید.
* رژیم غذایی سالم‌تری را در پیش بگیرید.
* وضعیت وزنی خود را کنترل کنید و جلوی افزایش وزن احتمالی را بگیرید.
* همواره ورزش کنید

سایر درمان‌ها می‌تواند شامل داروهایی برای کنترل کلسترول، دیابت یا فشار خون بالا باشد. همین‌طور برای برخی بیماران ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد.
 

درد ساق پا: اعصاب

ممکن است، ریشه درد ساق پا از عصب‌ها باشد.

باریک‌شدن کانال نخاعی و درد سیاتیک

ورم مفاصل ستون فقرات از علل شایع باریک‌شدن کانال نخاعی(Spinal Stenosis) است. گاهی‌اوقات لغزش دیسک کمر ( علائم دیسک کمر ) نیز می‌تواند به ریشه‌های عصبی نواحی مجاور فشار وارد کند که همین می‌تواند باعث بروز علایم درد سیاتیک شود. این علایم عبارتند از:

* سوزش، گرفتگی و درد پا در هنگام نشستن یا ایستادن
* بی‌حسی
* گزگز یا سوزن‌سوزن شدن پا
* خستگی
* احساس ضعف

درد ممکن است از ناحیه کمر و باسن فرد آغاز شود و سپس به پاها برسد. عموما به کسانی که دچار درد پا می‌شوند توصیه می‌شود استراحت کنند، اما برای این وضعیت استراحت کمک زیادی نمی‌کند.

پزشک ممکن است برای بیمار داروهای ضد التهاب را تجویز کند. کمپرس سرد و گرم نیز می‌تواند برای رفع برخی علایم مفید باشد. فیزیوتراپی و تمرینات کششی نیز عموما مثمر ثمر هستند. ممکن است در صورت عدم بهبودی بیمار، پزشک از سایر روش‌های درمانی یا عمل جراحی برای درمان بهره ببرد.
 

نوروپاتی دیابتی

نوروپاتی دیابتی (Diabetic neuropathy) از عوارض شایع ابتلا به دیابت است. این عارضه زمانی بروز پیدا می‌کند که اعصاب فرد بر اثر افزایش سطح قند خون آسیب ببیند.

نوروپاتی دیابتی می‌تواند موجب درد در پاها به‌همراه بی‌حسی و کم‌حسی در ساق پا شود. برای کاستن از علایم عارضه و همینطور کنترل قند خون حتما به پزشک مراجعه کنید.
 

علت درد ساق پا هنگام خواب چیست 

شایعترین علت درد ساق پا در خواب تحریک ریشه عصب کمر یا همان به اصطلاح رادیکولوپاتی است . بسیاری از بیماران درد ساق پا اصلا دردی در کمر ندارند ولی مشکل درد ساق در کمر انهاست . این حالت خصوصا اگر پروسه التهابی روی ان سوار شود به صورت درد ساق پا شب ها خود را نشان می دهد . اصولا درد ساق پا در شب به بیشتر می شود که گاهی حتی پروسه های التهابی هم کم می باشد. 

تشخیص درد ساق پا

معمولاً معاینه کامل سوبژکتیو و اوبژکتیو توسط یک فیزیوتراپیست برای تشخیص درد ساق پا کافی است. گاهی، تحقیقات بیشتر مانند اشعه ایکس، سونوگرافی، اسکن استخوان، سی تی اسکن، MRI و یا تست فشار کمپارتمان برای کمک به تشخیص و رد احتمال عوارض دیگر مانند سندرم کمپارتمان و یا شکستگی استرسی استخوان درشت نی انجام می‌شود.
 

روش های درمان

درمان بدون جراحی

استراحت: به دلیل این که درد ساق پا معمولا در اثر کار کشیدن بیش از حد از این اندام ایجاد می شود، روش درمانی استاندارد، شامل چندین هفته استراحت و عدم انجام فعالیتی است که باعث ایجاد درد شده است. می تواند در طول زمان بهبودی، ورزش های هوازی سبک، مثل شنا، دوچرخه ی ثابت و استفاده از دستگاه الپتیکال را جایگزین کرد.

مصرف داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب:داروهایی مثل ایبوپروفن، آسپیرین و ناپروکسین درد و ورم را کاهش می دهند.

کمپرس یخ: از بسته های یخ، چندین بار در روز و هر بار 20 دقیقه استفاده کنید. یخ را به طور مستقیم بر روی پوست قرار ندهید.

ساق بند طبی: استفاده از ساق بند طبی می تواند از ورم بیشتر جلوگیری کند.

تمرینات انعطاف پذیری: کشش عضلات پا باعث می شود در ساق پا احساس بهتری داشته باشید.

کفش مناسب: استفاده از کفش مناسب با زیرسازی خوب در طول فعالیت های روزانه به کاهش فشار وارد بر ساق پا کمک می کند.

ارتز: افرادی که به صافی کف پا و مشکلات مکرر درد ساق پا دچار هستند، می توانند از ارتز استفاده کنند. با قرار دادن ارتز در کفش، می توان به قرارگیری صحیح و ثبات مچ و کف پا در کفش کمک کرد و در نتیجه فشار وارد بر ساق پا را کاهش داد. ارتز را می توانید خودتان خریداری کنید و یا آن را مخصوص پای خودتان سفارش دهید.

استفاده از نوار درمانی کشی یا کینزیوتیپ: با استفاده از این نوار قبل از دویدن، می توان فشار وارد بر ساق پا را کاهش داد و جریان خون را از طریق گرما و فشار، افزایش داد. این نوار همچنین موجب حفاظت عضلات می شود.

اولتراسوند، تکنیک gratson و تحریک الکتریکی: با اسفاده از اولتراسوند و حرکت دادن آن به آرامی بر روی ناحیه ی ملتهب، جریان خون در نواحی عمقی ساق پا افزایش می یابد. تکنیک gratson عضلات گرفته را شل می کند و به گردش بهتر خون کمک می کند.

علاوه بر این، برخی افراد از روش تحریک الکتریکی عضله استفاده می کنند. با استفاده از پالس های نور، می توان عضلات ساق پا را شل کرد و گردش خون را افزایش داد و همچنین باعث کاهش درد ساق پا شد. از تحریک الکتریکی عضله همچنین می توان برای تمرینات استقامتی هنگام جراحت استفاده کرد.

بازگشت به ورزش: درد ساق پا معمولا با استراحت و انجام روش های درمانی ساده که در بالا توضیح داده شد، بهبود می یابد. قبل از بازگشت به فعالیت های ورزشی، باید به مدت حداقل 2 هفته هیچ دردی نداشته باشید. به خاطر داشته باشید که با بازگشت به فعالیت های ورزشی، فعالیت شما از لحاظ شدت در سطح پایین تری باشد. دفعات انجام حرکات ورزشی و مدت زمان انجام آن ها نباید مانند قبل باشد.

قبل از ورزش، حتما ابتدا بدنتان را گرم کنید و حرکات کششی انجام دهید. تمرینات را به آرامی افزایش دهید. اگر درد شما دوباره شروع شد، بلافاصله ورزش را متوقف کنید. از کمپرس یخ استفاده کنید و یک تا دو روز استراحت کنید. دوباره فعالیت ورزشی را با شدت کمتر شروع کنید. نسبت به قبل شدت تمرینات را با سرعت کمتری افزایش دهید.
 

فیزیوتراپی برای درد ساق پا

برای بیماران مبتلا به این بیماری، درمان با فیزیوتراپی برای تسریع فرایند درمان، تضمین نتیجه مطلوب و کاهش احتمال بازگشت بیماری، ضروری است. این درمان ممکن است شامل:

• ماساژ عمیق بافت‌ها (به ویژه عضلات ساق پا)
•افزایش دامنه حرکتی مفصل
• طب سوزنی (خشک)
• الکتروتراپی
• حرکات کششی PNF
• محافظ قوس پا
• استفاده از ارتز و یا کفی‌های جاذب شوک
• استفاده از عصا
• اصلاح بیومکانیکی
• گرما و سرما درمانی
• تمرینات پیشرونده برای بهبود انعطاف‌پذیری (به خصوص عضلات ساق پا)، تعادل، قدرت و ثبات مرکزی بدن.
• توصیه‌های اصلاح فعالیت
• تجویز داروهای ضد التهابی
• توصیه‌ کفش مناسب و استفاده از ساق بند طبی
• توصیه‌ کاهش وزن درصورت لزوم
 

عمل جراحی

تعداد بسیار اندکی از افراد برای درمان درد ساق پا به عمل جراحی نیاز خواهند داشت. عمل جراحی در موارد بسیار شدیدی که به درمان های بدون عمل جراحی پاسخ نمی دهد، انجام می شود. با این حال، معلوم نیست که عمل جراحی چقدر موثر باشد.
 

پیشگیری

* از کفش های مناسب استفاده کنید.
* اطمینان حاصل کنید که کفی های کفشتان جذب کننده ی ضربه هستند. اگر کف پایتان صاف است، استفاده از کفی مناسب، ضروری است.
* از راه رفتن بر روی سطوح ناهموار و دامنه های پرشیب خودداری کنید.
* شدت انجام حرکات ورزشی را به آرامی افزایش دهید.
* قبل از ورزش، حتما گرم کنید.

میتوانید هر زمانی انجام این تمرینات را شروع کنید:



کشیدن حوله: بر روی یک سطح صاف و سفت بنشینید و پای آسیب دیده را در جلوی خودتان صاف کنید. یک حوله را دور انگشتان پایتان بپیچید و در حالی که پایتان راست است، حوله را به سمت خود بکشید. به مدت 15 تا 30 ثانیه این حالت را حفظ کنید، سپس استراحت کنید. این حرکت را 3 بار تکرار کنید.

کشش ساق پا در حالت ایستاده: به سمت دیوار بایستید و دستانتان را در امتداد چشم ها روی دیوار بگذارید. پای آسیب دیده را در عقب قرار دهید، به طوری که پاشنه ی پا روی زمین باشد. پای دیگر را در جلو قرار دهید به طوری که زانو خم شود. پای پشتی را به آرامی به داخل بیاورید. به آرامی به دیوار تکیه کنید تا جایی که احساس کشش در عضله ی پشت ساق پا ایجاد شود. این کشش را به مدت 15 تا 30 ثانیه نگه دارید. سپس به حالت ایستاده ی قبلی بازگردید. این تمرین را چندین بار در روز و هر بار 3 مرتبه تکرار کنید.

کشش کمپارتمان جلویی: در کنار دیوار یا صندلی به بغل بایستید در حالی که پای آسیب دیده نسبت به دیوار یا صندلی دورتر باشد. یک دست را برای تعادل به دیوار یا صندلی بگیرید. زانوی پای آسیب دیده را خم کنید و و جلوی پا را با دست بگیرید. جلوی پا را به سمت پاشنه ی پا خم کنید. باید در جلوی ساق پا احساس کشش کنید. به مدت 15 تا 30 ثانیه در این حالت بمانید. این حرکت را 3 بار تکرار کنید.

دورس فلکشن مقاوتی مچ پا: در یک انتهای طناب الاستیک، گره بزنید و آن را به دیوار ببندید. به انتهای دیگر طناب، یک حلقه وصل کنید و پای سمت آسیب دیده را از داخل حلقه رد کنید. به سمت در بنشینید در حالی که پای آسیب دیده روبروی شما قرار دارد. پا را به سمت مخالف در حرکت دهید تا جایی که در طناب کشش ایجاد شود. در حالتی که پای شما راست است، با کشیدن طناب، قسمت بالای کف پا را به سمت بدن خود بکشید. به آرامی به حالت قبل بازگردید. 2 ست 15 تایی از این حرکت انجام دهید.

دامنه ی حرکتی مچ پا: در حالی که پاهایتان راست است و زانوهایتان به سمت سقف است، بنشینید یا دراز بکشید. انگشتان پای آسیب دیده را به سمت بینی تان خم کنید و سپس به سمت عکس خم کنید. سپس انگشتان پا را به سمت پای دیگر خم کنید و سپس به سمت عکس خم کنید. در نهایت، قسمت بالای کف پا را به طور دورانی بچرخانید. تنها کف پا و مچ پا را حرکت دهید. پایتان را حرکت ندهید. در هر جهت این حرکت را 10 بار تکرار کنید.

بالا آوردن پاشنه ی پا: پشت یک صندلی یا میز بایستید. در حالی هر دو کف پا بر روی زمین قرار دارد. از صندلی یا میز به عنوان محافظ استفاده کنید و بر روی انگشتان پا بلند شوید. به مدت 5 ثانیه در این حالت بمانید. سپس بدون گرفتن محافظ، به آرامی پایین بیایید. ( اگر نیاز به گرفتن محافظ دارید، اشکالی ندارد) وقتی درد این ورزش کمتر شد، این حرکت را سعی کنید بر روی یک پا (پای آسیب دیده) انجام دهید. این حرکت را 15 بار تکرار کنید. 2 ست 15 تایی انجام دهید. بین ست ها، 30 ثانیه استراحت کنید.


منبع: سایت دکتردکتر
سایت دکتر سپهریان
سایت پروفسورفروغ